Fundacja Modrak

Szukaj na tym blogu

czwartek, 9 lutego 2017

Leszek inowrocławski - książę, który abdykował

Przedwczesna śmierć księcia Siemomysła sprawiła, że w latach 1287-1293 władzę w Inowrocławiu sprawowała księżna-wdowa Salomea. Po niej władzę objęła trójka książąt. W literaturze bardzo często ich losy omawiane są wspólnie, co w sumie samo przez się umniejsza dokonania i znaczenie Siemomysłowiców. My zrobimy inaczej – dzisiaj krótka sylwetka najstarszego z inowrocławskich książąt – Leszka.

Bohater dzisiejszego odcinka przyszedł na świat ok. 1275 roku. Tym samym problematyczne jest dokładne określenie miejsca jego urodzenia, gdyż rodzina książęca przebywała wtedy poza granicami swojego władztwa. Najpewniej Leszek pierwsze lata swojego życia spędził w Sieradzu, we włościach stryja Leszka Czarnego. Z dziecięctwem księcia wiąże się bardzo ciekawe proroctwo. Jego ciekawość polega przede wszystkim na tym, że nie zostało spełnione J Młody Leszek miał podobno przepowiedzieć żonie Leszka Czarnego Gryfinie, że ta urodzi syna Bolesława. W ostateczności jednak para książęca nie doczekała się żadnego potomka. Książę wraz z braćmi odebrał staranną edukację. Leszek z całą pewnością potrafił pisać i czytać (umiejętności tej nie opanował jego stryj Władysław Łokietek), za sprawą matki obyty był także z kulturą dworską. 
J. Matejko, Spór małżeński Gryfiny z Leszkiem Czarnym

W 1293 roku Leszek wraz z braćmi Przemysłem i Kazimierzem objął władzę w Inowrocławiu. Mają ją sprawować wspólnie, choć dość łatwo zauważyć, że najstarszy z nich góruje nad braćmi intelektem, zmysłem politycznym i aktywnością. Leszek zdawał się mieć świadomość, że stworzono go do większych rzeczy niż okrojone księstwo, które mu przypadło. Książę odziedziczył dobre stosunki z Krzyżakami, niemniej nie po drodze było mu z przyrodnimi braćmi ojca – Siemowitem dobrzyńskim i rządzącym z Brześcia Kujawskiego Władysławem Łokietkiem. Ten ostatni mimo obietnic nie miał zamiaru oddawać otrzymanych wcześniej kasztelanii kruszwickiej i radziejowskiej. Leszek miał także świadomość swoich całkiem poważnych praw do księstwa tczewskiego.

Wacław II w otoczeniu dworzan (Codex Manesse)
Pretensje te dały o sobie znać już w 1296 roku, gdy po śmierci króla Przemysła II, Leszek zajmuje Pomorze Gdańskie. Po krótkim czasie decyduje się jednak przekazać te ziemie stryjowi Władysławowi Łokietkowi. W zamian otrzymuje kasztelanię wyszogrodzką i kolejne obietnice zwrotu Kruszwicy i Radziejowa. Wyprawa roku 1296 to jeden z wielu przykładów na to, że książę miał ambicje i umiejętności wielkie, niemniej siły którymi dysponował były za słabe, aby dalekosiężne plany zostały zrealizowane.
Początkowo szczęście sprzyja jednak książętom inowrocławskim. W 1300 roku Leszek wraz z braćmi składa hołd lenny świeżo koronowanemu Wacławowi II. Dzięki konfliktowi króla czeskiego z Łokietkiem, do księstwa inowrocławskiego mogą powrócić kasztelania kruszwicka i część radziejowskiej.

W 1303 roku Leszek idzie za ciosem i próbuje się usamodzielnić i objął północną część swojego władztwa z Wyszogrodem, a także ziemią michałowską. Tą ostatnią książę postanawia zastawić Krzyżakom, a uzyskane środki przeznaczyć na wojnę z kolejnym stryjem – księciem dobrzyńskim Siemowitem. Walka wymaga wsparcia braci, więc Leszek rezygnuje z samodzielnej władzy w Wyszogrodzie. Rok 1304 mija pod znakiem wojny. Ma ona zmienny przebieg. Przejściowo udaje się książętom inowrocławskim zająć Dobrzyń i uwięzić stryja, później jednak muszą odpierać dobrzyńską kontrofensywę. Ciekawego kontekstu walkom dodaje fakt, że książę dobrzyński znany był jako stronnik czeski.

Jest to o tyle istotne, że w kolejnym roku Leszek decyduje się na tajemniczą wyprawę na Węgry. Jej celem miało być prawdopodobnie spotkanie z Władysławem Łokietkiem. Książę choć w podróży nie ujawniał swojej tożsamości, ostatecznie dostał się do czeskiej niewoli i na kilka lat znika nam ze źródeł. Co ciekawe, bracia nie kwapili się z jego wykupieniem.
Pieczęć Leszka inowrocławskiego z herbem kujawskim
(domena publiczna)

W 1312 roku Leszek wraca na Kujawy, a dwa lata później dochodzi do podziału księstwa.  Nasz bohater otrzymuje Inowrocław, Przemysł – Wyszogród, Kazimierz – Gniewkowo. Od tego czasu książę jest wiernym wykonawcom woli Władysława Łokietka, choć nie tak bezkrytycznym jak Przemysł i Kazimierz: składa hołd, zeznaje w procesie polsko-krzyżackim o zwrot Pomorza Gdańskiego, stara się o koronację dla stryja. Poważnym jednak zastrzeżeniem pod jego adresem jest ostateczne sprzedanie ziemi michałowskiej Krzyżakom.
Księstwa kujawskie na przełomie XIII/XIV w.
(http://www.wyszogrod.bydgoszcz.pl)

 Niespodziewanie w okolicach 1324 roku Leszek postanowił abdykować i przekazał władzę Przemysłowi, z którym już wcześniej miał zawarty układ o przeżycie. Leszek tym samym znika z areny dziejów, najprawdopodobniej wstępując do zakonu i resztę swojego życia poświęcając Bogu. Pojawi się jeszcze na moment w czasie kolejnego procesu z Krzyżakami z 1339 roku, gdzie złoży bardzo istotne zeznania

To ostatnia informacja o inowrocławskim księciu. Nie znamy daty jego śmierci, nie znamy miejsca pochówku. Leszek nie pozostawił także potomków. Przez całe życie nie wziął także ślubu. Zdecydowaliśmy się opisać losy tego księcia osobno, bo ewidentnie widać w nich, że zależało mu na czymś więcej niż tylko spokojnym czerpaniu dochodów ze swojego księstwa. Przełomowym momentem jego życia była z pewnością czeska niewola, w czasie której zdał sobie sprawę jak małe wsparcie ma w braciach. Interesujący jest także fakt abdykacji. Być może Leszek faktycznie poczuł powołanie, być może jak sugeruje w swojej książce Błażej Śliwiński –  przeszedł załamanie nerwowe. W końcu miał być panem Kujaw i Pomorza, a historia zapamiętała go jako tego, który sprzedał Krzyżakom ziemię michałowską.