Pod czujnym okiem św. Jana Chrzciciela

 

Wnętrze kościoła w Piaskach

W gminie Kruszwica odnajdujemy wiele miejscowości o ciekawej przeszłości. Jedną z nich są bez wątpienia Piaski, których dzieje sięgają zamierzchłych czasów.

Dowodem na wiekowość osadnictwa w tej miejscowości są dwie krzemienne siekierki znalezione na terenie wsi jeszcze w XIX wieku. Rys dawności nadaje Piaskom także krótka informacja zapisana w okresie międzywojennym przez ks. Józefa Domagałę, który śledząc budowę nowej świątyni wspominał o dziwnych znaleziskach, kojarzących mu się z kultami pogańskimi. Tego czy były to jedynie domniemania proboszcza czy rzeczywiste pozostałości słowiańskiej religii, niestety już się nie dowiemy. Kolejną informację o Piaskach znajdujemy dopiero w 1231 roku, gdy wieś miała zostać nadana biskupom włocławskim przez księcia Konrada Mazowieckiego. W późniejszym okresie miejscowość stały się własnością kapituły kruszwickiej.

Stary kościół w Piaskach, lata 20. XX w.

W 1382 w Królestwie Polskim doszło do wojny domowej między rodami Grzymalitów i Nałęczów, spierających się o obsadzenie tronu po śmierci króla Ludwika Węgierskiego jak i o dostęp do urzędów dla swoich rodzin. Pod rokiem 1383, kronikarz konfliktu Jan z Czarnkowa zanotował: „gdy po spustoszeniu pewnych wsi koło Kruszwicy, wojsko Domarata (Grzymality – dop. DR) powracało do Żnina, część jego, mianowicie czterdziestu pięciu kopijników oddzieliło się i poszło na Piaski, majętności kościoła kruszwickiego, i złupiło ją wraz z całą okolicą.” Wieś odbudowała się dość szybko. Prawdopodobnie już w następnym stuleciu stała się ona siedzibą parafii – kościół wzniesiono na pagórku we wschodniej części wsi. Patronowali mu św. Jan Chrzciciel oraz św. Dorota. Ok. 1560 roku spotykamy w dokumentach pierwszym znanych nam z imienia i nazwiska mieszkańców wsi. Byli nimi Feliks Wolski – posiadający 3 łany (1 łan=16 ha) i 2 zagrodników, Wojciech Szuba – 1 łan i 2 zagrodników, Wacław Sowa – 1 łan i 1 zagrodnika, Jędrzej Rychalski i Maciej Strzezik – mający po 1 łanie. W 1575 roku wieś należała do rodziny Krotowskich, cztery lata później przeszła w ręce Rudnickich. Jeszcze w XVI wieku w Piaskach usadowił się ród Piaskowskich. W tym okresie poznajemy też pierwszego proboszcza znanego z nazwiska - Macieja Dziewczopolskiego. Część miejscowości należała do Piaskowskich, część pozostawała nadal w rękach kościelnych o czym świadczy fakt, że z dochodów wsi utrzymywał się kanonik kruszwicki Bernard Wapowski (prawdopodobnie od jego nazwiska wzięła swoją nazwę pobliska Wola Wapowska).

Kazimierz Jaczyński (1795-1865)
fot. arch. M. Przybylskiego

W roku 1777 Piaski przeszły w ręce Stanisława Lubowieckiego, a następnie jego krewnych – Weroniki Lenieckiej (1801 r.), Józefa Wolskiego (1805 r.), Jana Rzeszotowskiego (1827) aż w końcu stały się własnością rodu Jaczyńskich. To właśnie przedstawicielowi tej rodziny – Kazimierzowi należy zawdzięczać powstanie dworu, który stał we wsi przez niecałe sto lat i spłonął w 1945 roku. Pozostałością tego założenia jest do dziś park liczący sobie niecałe 5 ha, w którym możemy odnaleźć pomniki przyrody: dwa jesiony wyniosłe, dwa wiązy szypułkowe, dwa czarne orzechy, daglezję zieloną i topolę białą o obwodzie wynoszącym 360 cm. Następcą Kazimierza był Czesław, który zajmował się intratną w II poł. XIX wieku hodowlą bydła szwajcarskiego. W XIX wieku wieś wzbogaciła się również o niezwykle cenny obiekt, który do dziś jest chlubą mieszkańców – przydrożną figurę św. Jana Chrzciciela. W 1885 roku Piaski liczyły sobie 11 domów i 145 mieszkańców.

W okresie międzywojennym wieś nadal się rozwijała. Majątek ziemski prowadzony przez Władysława Jaczyńskiego (wraz z folwarkiem Marcinki) osiągnął w 1929 roku aż 575 ha. Przy dworze działała również cegielnia. Liczba ludności wzrosła do 233 osób. W 1932 roku ukończono budowę neobarokowego kościoła według projektu Rogera Sławskiego. Po wojnie majątek Jaczyńskich znacjonalizowano i utworzono we wsi PGR, który przyczynił się do wybudowania nowych bloków, które znacząco zmieniły wygląd wsi.

Najciekawszym miejscem wsi jest, wznoszący się majestatycznie na wzgórzu, kościół pod wezwaniem Ścięcia Św. Jana Chrzciciela z XVIII-wiecznym barokowym ołtarzem i bogatym wystrojem wnętrza. Na pobliskim cmentarzu możemy znaleźć kilka ciekawych obiektów, m.in. grobowiec z przełomu XIX/XX wieku oraz grób powstańca wielkopolskiego Stanisława Ziętkowskiego. Warty odwiedzić także pomajątkowy park oraz przyjrzeć się drewnianej figurze św. Jana Chrzciciela, który od dawien dawna czuwa nad mieszkańcami Piask.